Kraftwerk in Antwerpen. Hoe leuk zijn vier oude Duitsers op een podium? Vier waarvan alleen opperhoofd Ralf Hütter in de “klassieke” line-up zat? En kun je van een groep die de laatste dertig jaar slechts één echt nieuwe plaat maakte, meer verwachten dan een lauwe greatest hits-show?
Ik was vooraf sceptisch. Maar ik kocht wel een kaartje voor een van de acht concerten van Kraftwerk in Antwerpen. Met al die stervende artiesten van tegenwoordig kan elk optreden immers het laatste zijn. De acht shows in Antwerpen richtten zich ieder op een andere studioplaat van de electropioniers, een concept dat de groep al een paar jaar hanteert en zalen moeiteloos uitverkoopt. Ik koos voor het concert rond Trans Europe Express. Lang geleden was dat de eerste plaat die mij in een soort… eh, trance bracht die mij tijd, ruimte en mezelf deed vergeten. Dat is een goed gevoel als je de puber bent die ik was. En passant leerde ik dat een mens geen drugs nodig heeft om high te worden. Ein bisschen Krautrock volstaat.
De KKK van Kraftwerk
De meeste van mijn vrienden vonden Kraftwerk maar niks. Koud, klinisch, kil: de KKK lag altijd op de loer als het K-woord viel. Ik heb Kraftwerk nooit zo ervaren. Wie de moeite neemt, hoort op de klassieke Kraftwerk-albums uit de jaren zeventig muziek die haast elk denkbare gemoedstoestand weerspiegelt: de ene keer waren de heren sentimenteel en romantisch, dan weer streng en afstandelijk, luchtig en humoristisch, melancholisch en troosteloos. Kraftwerk was en is (geloof me, ze blijven altijd bestaan) experimenteel én catchy, dansbaar en statisch, diepgeworteld in tradities en toch altijd zijn tijd vooruit. De enige emoties waarmee de muziek niets had waren agressie en geweld. De kinderen van de nazi-generatie hielden zich daar bewust verre van.
Er is al veel geschreven over de impact van Hütter en zijn robots. Zeggen dat hiphop zonder Kraftwerk niet had bestaan is te kort door de bocht, maar ze werden in de zwarte Amerikaanse woonwijken even graag gesampled als James Brown. Een genre als techno heeft nog meer aan ze te danken. En wat zou industrial zijn zonder de strenge sequencers en meedogenloze beats uit het KlingKlang-laboratorium? Toch heb ik weinig met hiphop, verveel ik me bij de meeste techno en ervaar ik industrial toch iets te vaak als surrogaat voor kids die bang zijn om dom over te komen als ze zeggen van metal te houden.
Kraftwerk maakte in de glorietijd eerst en vooral popmuziek die Europees en eigentijds klonk, en niet leunde op Amerikaanse blues of Angelsaksische folk. Kraftwerk was hyperefficiënt Duits en tegelijk de ultieme reclame voor een krachtige EU. Het zou me niet verbazen als Guy Verhofstadt een grote Kraftwerk-fan is. En met hun naar propaganda ruikende grafische vormgeving en bewust afstandelijke, maar evenzeer ironische presentatie is de groep ook altijd meer geweest dan muziek. De altijd aanwezige maar nooit overduidelijke zelfrelativering, een schaars goed in artistieke kringen, maakt van Kraftwerk nogmaals een buitenbeentje.
Meer dan mail controleren
Kon dit historisch en cultureel beladen Gesamtkunstwerk anno 2017 dat veelzijdige smoel overtuigend overbengen? Konden zij die sinds 1973 geen gitaren meer dulden bij mij een gevoelige snaar raken? En wat meer down to earth: waren die twee uur in de Koningin Elisabethzaal hun 49 euro waard?
Jawel. Kraftwerk was voortreffelijk. Boven verwachting. In een zaal die werd bevolkt door een publiek van 7 tot 77 jaar (ja, er waren echt heel jonge kinderen én mensen die ouder zijn dan Ralf Hütter), lieten ze geen enkel nummer in zijn oorspronkelijke vorm en keerden ze hun klassiekers soms compleet binnenstebuiten. En vanaf het balkon was te zien dat de mannen ook, tenminste een deel, echt live uitvoerden. Hütter had een keyboard voor zijn neus en speelde daarop alle leidende melodielijnen. Anonimiteit blijft een wezenlijk onderdeel van Kraftwerk en onnozele rockposes komen in het repertoire niet voor, maar het vooroordeel dat de vier heren op hun podium weinig meer doen dan hun email controleren kan de prullenbak in. Al ben ik niet helemaal zeker van die figuur die de intussen gepensioneerde mede-oprichter Florian Schneider verving.
Het album Trans Europe Express kreeg een grondige facelift en werd voorafgegaan en gevolgd door door een royale bloemlezing uit overig werk, het ene nummer al even fris klinkend als het andere, alsof ze morgen geschreven werden. Waar andere groepen live hun platen naspelen, gebruikt Kraftwerk het studiomateriaal als blauwdruk voor iets nieuws. Iets wat je niet verwacht bij elektronische muziek, maar minder vreemd klinkt als je bedenkt dat Ralf Hütter en Florian Schneider vóór Kraftwerk geïmproviseerde muziek studeerden aan het conservatorium. Het waren jazz cats die in de weekenden dansten op funk en disco in de Düsseldorfse nachtclubs.
De nimmer eindigende renovatie van het oude werk, waaraan ze al eind jaren tachtig begonnen, leverde in Antwerpen een hele stoet hoogtepunten op. De openingsnummers uit het album Computer World verwerden tot geestverruimend rave-materiaal, Hall of Mirrors klonk als klassieke muziek voor de 21e eeuw, een heftig pulserend Radio Activity liet geen voet onberoerd en het in een spijkerhard nieuw jasje gestoken The Robots zal vermoedelijk ook de wei van Tomorrowland 2030 plat kunnen walsen. Vanzelfsprekend werden bij dit laatste nummer de beroemde robots op het podium gezet, terwijl de groepsleden in de foyer een kopje groene thee nuttigden.
Driedimensionale musikarbeiter
Het op plaat eerder matige Tour de France was ook in de Elisabethzaal niet hun beste compositie, maar denderde in de opgekalefaterde live-outfit wel dermate enthousiast door dat zelfs Ralf Hütter moeite moest doen om stil te blijven staan. Op het scherm achter het viertal was een collectie zwartwitbeelden van Tour de Frances uit een ver verleden te zien. Ook The Model, de bekendste en meest conventionele song in het Kraftwerk-repertoire, en de titelsong van Trans Europe Express, koppelden nostalgische visuals aan futuristische muziek. Dank zij het 3d-brilletje kon je achter het stuur van een Kever over de Autobahn rijden en zag je het Eindhovense Evoluon op het eind van Spacelab als een ufo in Antwerpen landen. De reusachtige driedimensionale projecties zogen je in het spektakel en zorgden ervoor dat twee uur kijken naar vier oude Duitsers in de deftige Elisabethzaal spannender uitpakte dan een gemiddeld avondje met jonge rockende blagen op een modderig festivalterrein. Knap.
Op het eind van de show bogen de Musikarbeiter van Kraftwerk een voor een voor het publiek en mocht ploegleider Ralf Hütter, toch een man die de wereld heeft veranderd, een lange ovatie in ontvangst nemen. Als Bob Dylan voor zijn teksten de Nobelprijs voor de Literatuur verdient, dan mag Hütter als pionier van de elektronische muziek die van de Natuurkunde krijgen.
