Recensie De bendes achter de Bende – Jean-Pierre Adam (verschenen bij Ertsberg) Het staat er echt. Omdat de rijkswachter die een opsporingsbericht over de gewelddadige…
De verwachtingen zijn hooggespannen. Was rijkswachter Chris B. inderdaad de Reus van de Bende van Nijvel? België houdt de adem in. Maar dat deed België…
Opschudding in België. Topadvocaat Jef Vermassen beweert te weten wie er zat achter de Bende van Nijvel. Vermassen zoekt de bende, verantwoordelijk voor 28 moorden, bij de toenmalige Staatsveiligheid en de groep Diane, een elite-eenheid van de vroegere rijkswacht. Hij staat niet alleen in die opvatting. Maar hoe geloofwaardig is deze theorie?
Het waren geen criminelen, maar extreem-rechtse terroristen. En “we” mogen het niet weten. Veel Belgen – misschien wel de meeste – geloven dat de bende bestond uit militair getrainde schurken, ingehuurd door opdrachtgevers die wilden dat het land een ruk naar rechts zou maken. En ja, ze kregen “bescherming van hogerhand”. En die is er nog, suggereert Jef Vermassen die een van de slachtoffers juridisch bijstaat. Maar er is ook een andere, minder populaire optie: die van rauwe bandieten zonder politiek motief, en die mazzel hadden door klungelig politiewerk.
Slachtpartijen in de supermarkt
“Aandenken aan de slachtoffers van het geweld aan de Delhaize op 9 november 1985”, staat er op het sobere herdenkingsmonument op de begraafplaats in Aalst, een provinciestad ten westen van Brussel. De naam Bende van Nijvel wordt niet genoemd, maar in Aalst weet iedereen dat zij “het geweld aan de Delhaize” aanrichtte.
Er stond een politieagent bij de schoolpoort. Op het hek hing een briefje van de directrice. Iets over terreurdreiging 4, extra toezicht en lessen die…
Ik moest onwillekeurig denken aan Inspector Morse, de man die ons leerde dat moordenaars soms universitaire titels voeren en voorbeeldige beroepen beoefenen. Morse is fictie. Dat geldt niet voor de “campusmoorden”: twee onopgeloste moorden op jonge academici in België. De ene in 1980 in Brussel, de andere in 1993 in Antwerpen. De politie tast in het duister naar het motief, maar vermoedt dat ze door dezelfde persoon zijn gepleegd.
Jan Lampo schreef een boek over deze twee opmerkelijke cold cases. Het heet De Campusmoorden en verscheen in 2011 bij Lannoo. Ik heb het nu pas gelezen. Dat is laat, maar ik heb een alibi: ik heb tussen 2008 en najaar 2015 wegens verblijf in het buitenland geen enkele Belgische boekhandel bezocht.
Nieuwbakken historicus Peter De Greef was 24 toen hij in november 1980 werd doodgeschoten op een trottoir in Brussel. Ruim twaalf jaar later, in februari 1993, werd in het Antwerpse stadsdeel Wilrijk de toen 34-jarige Daniëlle Girardin vermoord met een messteek. Zij werkte als assistente van een filosofieprofessor aan de Vrije Universiteit Brussel.
Het opruimen van de resten van een zelfmoordterrorist is ongetwijfeld een smerig karwei. Maar waarschijnlijk is het minstens zo luguber, zo niet erger, als je op een vrolijke lenteochtend een paar vuilniszakken tegenkomt met stinkende, doch keurig versneden lichaamsdelen van onbekende herkomst. Geef toe: een zelfmoordterrorist doet na gedane zaken niemand meer kwaad, maar van een seriemoordenaar weet je nooit wanneer hij weer opnieuw in stukken gehakte lijken begint rond te strooien. België heeft zo’n bloeddorstig figuur. Of moet we zeggen: had zo’n figuur?
De Slachter van Bergen wordt deze moordenaar genoemd. In maart en april 1997 dumpte hij (of zij?) op vijf verschillende plaatsen vuilniszakken met stoffelijke resten. Dat gebeurde telkens in de omgeving van de Belgische stad Mons (Bergen is de Vlaamse naam). Uiteindelijk werden nog enkele andere vondsten aan de vuilniszakdumpingen gekoppeld. Na wat onaangenaam puzzelwerk constateerden de onderzoekers dat de resten afkomstig waren van vijf vrouwen tussen 21 en 46 jaar oud. De politie stond voor een raadsel en staat dat nog, want de moordenaar is nooit gevat.
De slachtoffers hadden met elkaar gemeen dat ze rondhingen in de stationswijk van Mons, die zoals andere stationswijken veel verlopen figuren aantrekt. Het waren allemaal vrouwen met een verkreukeld verleden die in hun omgeving nauwelijks werden gemist. Psychische problemen, op de klippen gelopen relaties, drank, drugs… Het hele gamma aan sociale ellende was al aan ze voorbijgetrokken toen ze kennismaakten met de beul die hen uiteindelijk van het leven zou beroven.
Een nieuw boek over de Bende van Nijvel wijst een vroegere makelaar en dancinguitbater aan als de gevreesde “killer” van de nooit gepakte bende. De man overleed in 2010 in de gevangenis, waar hij een straf uitzat voor de moord op een asielzoeker in 2001. Hij zou nauwe banden hebben gehad met familieclans in het Belgische woonwagenmilieu.
Het mysterie rond de Bende van Nijvel heeft altijd mijn belangstelling gehad. Het gezelschap maakte tussen 1982 en 1985 niet minder dan 28 doden bij een reeks inbraken en overvallen, die vaak maar een relatief kleine buit opleverden. De meeste misdrijven werden gepleegd in de randgemeenten van Brussel. Vooral de bloedige aanslagen op Delhaize-supermarkten in de herfst van 1985 veroorzaakten een schokgolf door België.
Door de jaren heen zijn er wel mensen verdacht van deelname aan de bende, maar er is nooit iemand veroordeeld. Dit leidde tot een hele stroom vaak uiterst bizarre theorieën. Menigeen gelooft dat de bende niet uit gewone groep misdadigers bestond, maar uit getrainde terroristen die België wilden destabiliseren.
Samenzwering?
De meeste boeken over de Bende van Nijvel kiezen een samenzwering van extreem-rechtse elementen als insteek. De laatse jaren produceerde de vroegere tv-journalist Guy Bouten drie dikke turven waarin hij de bende als een project van de CIA omschreef met koppelingen naar wapenhandelaars, de Mossad en zowat alle andere clubs die het goed doen als boosdoener onder aanhangers van samenzweringstheorieën. Dat de bende nooit werd opgerold, kwam in die visie allicht vanwege “bescherming van hogerhand”.
Maar wacht eens even. Als de bende wist dat de politie ze toch nooit zou pakken, zou ze niet bij elke overval eerst de telefoonlijnen vernielen (dit was de tijd van voor de gsm). Als de bende uit opgeleide huurmoordenaars bestond, had ze wel andere wapens gebruikt dan lompe jachtgeweren en hakbijlen. Als de CIA en de Mossad een verkapte staatsgreep wilden plegen, hadden ze wel een hoge politicus vermoord en niet de kassajuffrouw van de lokale super. En als Boutens theorie deugde, zou hij wel een paar bewijzen ervoor leveren. Maar die vind ik niet in zijn boeken. En niet alleen in zijn boeken.